Teorie osobowości: czym są i z czego się składają? – Co one oznaczają?

Jakie są teorie osobowości?

Teorie osobowości są zbiorem naukowych konstruktów w psychologii, które mają wyjaśnić różnice w zachowaniu jednostek.

W psychologii osobowość jest rozumiana jako zespół subiektywnych cech, które czynią jednostkę wyjątkową i które determinują jej zachowanie w obliczu okoliczności życiowych.

Pionierem teorii osobowości był Gordon Allport, amerykański psycholog, który w 1936 roku opublikował pierwszą książkę na ten temat, a w której zaproponował dwa sposoby badania osobowości:

• Psychologia nomotetyczna: bada zachowania uniwersalne.
• Psychologia ideograficzna: bada cechy psychologiczne, które różnicują ludzi.

Od tego czasu do badania osobowości podchodzi się z różnych dziedzin: genetycznej, społecznej, środowiskowej itd.

W tym sensie istnieją teorie osobowości, które z kolei mogą mieć wiele wariantów, zgodnie ze zmianami lub aktualizacjami sugerowanymi przez nowych autorów lub badania.

Psychoanalityczna teoria Freuda

Teoria psychoanalityczna została stworzona przez wiedeńskiego psychologa Sigmunda Freuda na początku XX wieku i zasadniczo zakłada wzajemne oddziaływanie trzech części osobowości:

• Ego : jest częścią osobowości, która szuka natychmiastowego zadowolenia.
• Jaźń : to część, która stara się realistycznie zaspokoić wymagania jaźni.
• Superego : obejmuje aspekty moralne i społeczne, na które wpływ mają z kolei wzorce rodzicielskie.

Podobnie Freud twierdził, że faza wczesnego dzieciństwa jest niezbędna dla rozwoju dorosłej osobowości, a ta ostatnia obejmuje 5 faz rozwoju psychoseksualnego:

1. Stadium oralne : wyraża się w pierwszych 18 miesiącach życia i dziecko próbuje poznawać świat przez usta.
2. Faza analna : trwa do 3 roku życia i jest fazą, w której dziecko kontroluje swoje zwieracze.
3. Faza falliczna : trwa do 6 roku życia i zaczynają być badane różnice płciowe.
4. Faza latencji :trwa do okresu dojrzewania i charakteryzuje się rozwojem poczucia skromności.
5. Faza genitalna : odnosi się do fizycznych i psychologicznych zmian okresu dojrzewania, które kończą się wraz z dorosłością.

Niemiecki psycholog i psychoanalityk Erich Fromm dodał również swoje własne oceny, aby stworzyć teorię psychoanalizy humanistycznej. W tym sensie Fromm zdystansował się od freudowskich postulatów dotyczących libido i poświęcił się zagłębianiu się w transcendentne motywacje człowieka, takie jak wolność i miłość.

Dla Fromma celem psychoanalityka powinna być pomoc jednostce w poznaniu siebie i prowadzenie jej do odnalezienia osobistej wolności.

Teoria psychoanalityczna Junga

Jednym z najwybitniejszych uczniów Freuda i jego teorii psychoanalitycznej był Carl Jung. Jung wniósł jednak swój własny wkład do psychoanalizy, wymyślając koncepcję nieświadomości zbiorowej. Według badacza, wszystkie jednostki posiadają szereg wspólnych struktur mentalnych i te struktury są przechowywane w naszych snach.

Ponadto Jung zaproponował profile osobowości na podstawie kombinacji dwóch głównych kategorii (introwersja i ekstrawersja) i czterech funkcji (odczucia, myślenie, intuicja, uczucia). Wynikiem jest osiem typów osobowości.

Myślący-ekstrawertyk

Tworzą oni własne konstrukcje z ich doświadczeń ze światem zewnętrznym i z wyjaśnień, które uzyskują z interakcji z innymi.

Intuicja-ekstrawertyk

Posiadają naturalne zdolności przywódcze, ponieważ mają głębokie zaufanie do siebie i tego, co mogą wnieść do świata.

Sentymentalny-ekstrawertyk

Są to osoby o wysokich zdolnościach socjalizacyjnych. Ich podejście do rzeczywistości jest bardziej emocjonalne niż racjonalne.

Sensacja-ekstrawertyk

Są ludźmi żądnymi przygód, ich połączenie ze światem odbywa się poprzez nowe doświadczenia. Z natury są odkrywcami miejsc i idei.

Myślący-introwertyk

Charakteryzują się one rozwojem głębokiej samoświadomości. Mają tendencję do autorefleksji i w rezultacie potrafią określić swoje mocne i słabe strony.

Intuicja-introwertyk

Mają skłonność do samozachwytu i z natury są marzycielami i fantastami. Z tego powodu trudno im się odnaleźć w realnym świecie.

Sentymentalny-introwertyk

Chociaż są ludźmi emocjonalnymi, ich introwertyzm uniemożliwia im wyrażanie tego, co czują, co może prowadzić do pewnych trudności w wyrażaniu uczuć.

Introwertyk uczuciowy

Są to ludzie, którzy doświadczają świata na podstawie bodźców, które z niego odbierają. Jednak ich uznania i odkrycia są częścią ich wewnętrznego świata, ponieważ zazwyczaj nie dzielą się swoimi odkryciami z innymi.

Teorie behawiorystyczne Pawłowa i Skinnera

Behawioryzm to teoria osobowości stworzona przez Iwana Pawłowa i Fredericka Skinnera, opierająca się na założeniu, że bodźce zewnętrzne wpływają na kształtowanie i wzmacnianie osobowości.

Pawłow i Skinner wykorzystali metodę naukową, aby wyjaśnić, w jaki sposób interakcja organizmu z otoczeniem wytwarza „nagrodę” za jego zachowanie. To pozytywne wzmocnienie zachęcało do powtórzenia reakcji na bodziec.

Proces ten składał się z trzech nieodzownych elementów:

• Bodziec : sygnał z otoczenia, który wywołuje reakcję (dziecko płacze, ponieważ zostało pozostawione samo).
• Reakcja : działanie wywołane przez bodziec (matka wraca i niesie go w ramionach).

(tixagag_4) Konsekwencja : to skojarzenie między bodźcem a reakcją (dziecko uczy się, że jeśli matka zostawi je samo, musi wołać, żeby wróciła).

Później behawioryzm rozwinął dwa aspekty: warunkowanie klasyczne (bronione przez Pawłowa), które stwierdza między innymi, że reakcja na bodziec jest zawsze mimowolna.

Ze swojej strony Skinner będzie twórcą teorii warunkowania operacyjnego, która sugeruje, że reakcja na bodziec jest dobrowolna, przynajmniej przez większość czasu.

Patrz również:

• Psychologia.
• Psychologia kliniczna.

Teoria kognitywna Bandury

Albert Bandura rozwinął teorię osobowości na podstawie przekonań lub oczekiwań, które jednostka ma na temat otaczającego ją świata. Te przekonania nazywane są poznaniami, dlatego jego teoria została nazwana teorią poznawczą.

Ponadto Bandura twierdzi, że procesy poznawcze odgrywają podstawową rolę w osobowości. Dlatego myśli, pamięć, emocje i oceny wartości wpływają również na zachowanie ludzi.

Humanistyczna teoria Carla Rogersa

Carl Rogers proponuje rozwój osobowości jako produkt wyborów jednostki, opartych na wolnej woli i subiektywnym światopoglądzie. Ten konstrukt znany jest jako humanistyczna teoria osobowości.

W przeciwieństwie do teorii psychoanalitycznej, która opiera się na patologiach jednostki, teoria humanistyczna koncentruje się na badaniu rzekomej ludzkiej potrzeby osiągnięcia sensownych celów.

W tym sensie dla psychologów humanistycznych istnieją cztery wymiary osobowości, które w mniejszym lub większym stopniu wyrażają się w każdej jednostce:

Jednomyślne poczucie humoru : jest to wymiar właściwy dla ludzi, którzy są bardzo przyjaźni, przejrzyści i polityczni.

(tixagag_4) Realność i skupienie na problemach : Jest to wymiar, który wyraża się w ludziach, którzy są skupieni na konfliktach wokół siebie.

Akceptacja : jest wymiarem wyrażającym się w ludziach, którzy w naturalny sposób płyną z wydarzeniami życiowymi.

Teoria ideograficzna Allporta

Amerykański psycholog Gordon Allport zaproponował istnienie struktur psychologicznych zwanych cechami. Cechy te mogą być centralne lub wtórne, a ich funkcją jest taka dekantacja bodźców, aby w różnych sytuacjach mogły być one przyswojone w podobny sposób.

Ten system reakcji sprawia, że jednostki są w stanie lepiej dostosować się do środowiska i ma istotny wpływ na procesy postrzegania siebie i samooceny ludzi.

Z drugiej strony dla Allporta wszystkie jednostki są nastawione na realizację celów życiowych, dlatego są istotami aktywnymi, które w pełni uczestniczą w procesie rozwoju osobistego. Wszystkie jego podejścia zostały ujęte w ramy jego ideograficznej teorii osobowości.

Teoria konstruktów osobistych Kelly'ego

Znana jest również jako teoria konstruktów osobistych i chociaż posiada wpływy poznawcze, uważana jest za wkład bardziej zgodny z postulatami teorii konstruktywistycznej.

Ta teoria osobowości, opracowana przez psychologa George'a Kelly'ego, opiera się na założeniu, że ludzie pojmują świat na podstawie dychotomicznych pojęć, takich jak miłość-nienawiść, radość-smutek, pokój-wojna itd.

W tym sensie osobowość jednostki można określić na podstawie szeregu kwalifikatorów. Interesujące jest jednak znaczenie, jakie dana osoba przypisuje tym przymiotnikom, ponieważ jest ono zdeterminowane przez jej przekonania i doświadczenia, czyli przez jej osobiste konstrukcje.

Model PEN Eysencka

Amerykański psycholog Hans Eysenck zaproponował model PEN, który opiera się na istnieniu trzech zasadniczych czynników, które definiują osobowość jednostki: psychotyzm, ekstrawersja i neurotyczność.

Model PEN Eysencka powstał po ocenie ponad 700 żołnierzy, którzy brali udział w II wojnie światowej. Z tego badania uzyskał on szereg danych, które ujawniły mu istnienie trzech wspólnych czynników, które były związane z aspektami biologicznymi, jak opisano poniżej.

(tixagag_7) Psychotyzm

Jest to czynnik charakterystyczny dla osób antyspołecznych, z małym poczuciem empatii i ze skłonnością do zachowań przestępczych lub zaburzeń psychicznych. Dla Eysencka psychotyzm był związany z neuroprzekaźnikami, takimi jak serotonina i dopamina.

(tixagag_7) Ekstrawersja

Ekstrawersja jest związana z witalnością, towarzyskością i optymizmem, dlatego osoby o przeciwnych cechach (bierność, mała towarzyskość i pesymizm) byłyby uważane za introwertyków. Dla Eysencka ta dwoistość jest związana z korowymi poziomami pobudzenia.

(tixagag_7) Neurotyczność

Ten czynnik jest związany z niepokojem, przesadnymi reakcjami emocjonalnymi i skłonnością do drażliwości. Jest to związane, zgodnie z modelem PEN Eysencka, z poziomem pobudzenia układu limbicznego. Im niższy próg aktywacji tego systemu, tym większa skłonność do neurotyzmu.

Przeciwnie, ludzie z wyższym progiem aktywacji układu limbicznego mają większą kontrolę emocjonalną i ich reakcje na różne sytuacje są o wiele bardziej zrównoważone.

Teoria osobowości oparta na darwinizmie

Teoria ta wyjaśnia rozwój osobowości na podstawie badań Darwina nad pochodzeniem gatunków i ich późniejszą ewolucją.

Zgodnie z tym podejściem osobowość jest wynikiem procesów selekcji naturalnej. Chodzi tu o ekspresję cech, które pomogą podmiotowi przetrwać w danym środowisku, takich jak solidarność, towarzyskość i przywództwo.

Patrz również psychologia ewolucyjna.